Znacie to uczucie, gdy w czasie adwentu z ekscytacją otwieracie okienko kalendarza adwentowego, niecierpliwie czekając, aż odkryjecie, co kryje się w środku? Obserwacje codziennych wskazań czujników jakości powietrza, które wykonujemy jako Pomorski Alarm Ekologiczny, można śmiało do tego porównać. Tyle, że w sezonie grzewczym, gdy za oknem śnieg i mróz, rzadko zdarza się nam odetchnąć z ulgą i radością. Wręcz przeciwnie – często jest to jęk zawodu.

Czas odmierza nam “Smogowy Kalendarz Adwentowy” 

W tym roku zapraszamy do towarzyszenia nam w wydarzeniu pn. “Smogowy Kalendarz Adwentowy”. Codziennie będziemy sprawdzać co “wisi w powietrzu” i czym oddychamy, a wyniki pomiarów publikowane będą na naszej stronie internetowej i w mediach społecznościowych. Ten projekt ma na celu ponieść świadomość w temacie jakości powietrza, wpływu zanieczyszczeń na zdrowie oraz zachęcić do regularnego śledzenia smogu. Pojawi się również jedna ciekawostka związana ze smogiem i jakością powietrza, która w natłoku dotychczasowych informacji mogła do tej pory umknąć Waszej uwadze. Taki mały prezent informacyjny!

Dodatkowo koniec adwentu, koniec tego roku i nadchodzący nowy rok to czas sporych zmian w temacie powietrza w woj. pomorskim. Zgodnie z zapisami uchwał antysmogowych województwa pomorskiego do września 2024 r. powinien nastąpić koniec użytkowania tzw. kopciuchów, czyli pieców emitujących najwyższe stężenia toksycznych substancji m.in. pyłów zawieszonych czy benzo(a)pirenu. Jak podaje Polski Alarm Smogowy ten pozaklasowy kocioł na węgiel lub drewno emituje nawet 1200 mg pyłu w metrze sześciennym dymu. Emisyjność kotłów wyższej klasy jest wielokrotnie niższa, a kotły gazowe czy pompy ciepła praktycznie nie emitują pyłów.

To oczekiwanie na zmianę dla lepszego zdrowia nas wszystkich. To prezent, który zrobimy sobie wzajemnie. Bardzo potrzebny, zwłaszcza, gdy spojrzymy na rokroczne przekroczenia norm stężenia rakotwórczego benzo(a)pirenu i wysokie wskazania stężenia pyłu zawieszonego PM 10 w niektórych rejonach woj. pomorskiego (szczegółowa analiza na ten temat pojawi się wkrótce).

Skąd pochodzić będą dane?

Główny cel „Smogowego Kalendarza Adwentowego” to codzienne prezentowanie wyników pomiarów jakości powietrza z 9 miejscowości, których lista znajduje się niżej. Zainstalowane są tam czujniki jakości powietrza lookO2 (głównie należące do naszej sieci monitoringu) lub pracują tam stacje pomiarowe GIOŚ w ramach Państwowego Monitoringu Jakości Powietrza.

Linki do bieżących wskazań znajdziecie klikając w nazwę miejscowości:

  1. Wejherowo (ul. Morska)
  2. Bolszewo (biblioteka)
  3. Orle, ul. Wejhera
  4. Reda, ul. Jesionowa
  5. Gościcino, ul. Dworska
  6. Rumia, ul. Kwiatowa
  7. Puck, ul. Abrahama
  8. Lębork, ul. Malczewskiego
  9. Gdynia, ul. Porębskiego

Jakie dane prezentujemy w Kalendarzu?

Publikować będziemy średniodobowe stężenia pyłów zawieszonych PM 2,5 i PM 10, które mają bezpośredni wpływ na nasze zdrowie, zarówno krótkoterminowo, jaki i długoterminowo. Te cząsteczki mniejsze od średnicy ludzkiego włosa ze zdolnością do wnikania do krwiobiegu są nośnikiem wielu szkodliwych dla zdrowia i życia substancji tj. metale ciężkie czy wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne.

Dane publikować będziemy z jednodniowym opóźnieniem, ponieważ dopiero po upływie 24h będziemy mieli pełny obraz stężenia średniodobowego. Chcemy w ten sposób pokazać poziom zanieczyszczeń w dłuższej perspektywie, a nie chwilowym ujęciu.

Niemniej jednak zachęcamy do zainstalowania i regularnego śledzenia aplikacji smogowowych, aby wiedzieć, kiedy spacer i aktywność na zewnątrz to faktycznie zdrowa dawka świeżego powietrza. Dodatkowo każde przekroczenie norm, dłuższe utrzymywanie się smogu w powietrzu to sygnał, że należy wyjątkowo chronić osoby z grup ryzyka tj.: kobiety w ciąży, dzieci, seniorzy czy przewlekle chorzy.

Wśród polecanych aplikacji smogowych znajdują się m.in.:

  • Kanarek – ostrzeżenia o smogu
    Naszym zdaniem to jedna z najlepszych aplikacji o zasięgu ogólnopolskim, dlatego dodamy o niej kilka słów więcej 🙂
    Pozwala monitorować stan powietrza w określonym miejscu lub w całym kraju. Korzysta z bardzo dużej liczby źródeł pomiarowych m.in. Głównego Inspektora Ochrony Środowiska, czujników Syngeos, SmogTok, perfect-Air czy LookO2. Działa w oparciu o Indeks Jakości Powietrza, podając dane co godzinę. Umożliwia otrzymywanie automatycznych powiadomień o przekroczeniu dopuszczalnych norm pyłów zanieczyszczonych PM 2,5,  PM 10. Ponadto monitoruje poziom dwutlenku węgla, dwutlenku azotu, tlenku węgla, benzen, ozon. Działa w języku polskim.
  • Aplikacja Airly
  • Aplikacja IQAir AirVisual / Air Quality
  • Aplikacja Smog Polska
  • Aplikacja Jakość powietrza w Polsce (aplikacja Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska)

Jakie czytać dane?

Poziom dopuszczalny dla stężenia średniodobowego w Polsce dla pyłu PM 10 wynosi 50 µg/m³ i może być przekraczany nie więcej niż 35 dni w ciągu roku. Taka norma została zastosowana również w sporządzanych przez nas zestawieniach dla wszystkich miejscowości.

Poziom dopuszczalny dla stężenia średniodobowego dla pyłu PM 2,5 w Polsce nie jest stosowany (obowiązuje norma średnioroczna i wynosi ona 20 µg/m³). Jednak ze względu na wysoką szkodliwość pyłu PM 2,5 zdecydowaliśmy, że dla szerszego obrazu będziemy publikować również jego stężenia średniodobowe i klasyfikować je zgodnie z wytycznymi WHO z 2021 r., które wynoszą 15 µg/m³.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) w 2021 r. zaostrzyła normy m.in. dla pyłów zawieszonych. Przy opracowaniu nowych wytycznych eksperci opierali się na ponad 500 pracach naukowych analizujących wpływ zanieczyszczenia powietrza na zdrowie. Na ich podstawie zdecydowali się podwyższyć poprzednie standardy, które obowiązywały od 2005 r.

Normy zanieczyszczeń powietrza rekomendowane przez WHO https://esa.nask.pl/
Normy zanieczyszczeń powietrza obowiązujące w Polsce https://www.atmoterm.pl/

Gdzie szukać informacji i ostrzeżeń?

Informacje o wysokich stężeniach zanieczyszczeń w powietrzu publikowane są na stronie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska – w zakładce “Ostrzeżenia” (link TUTAJ). Komunikaty o ryzyku lub wystąpieniu przekroczenia dla woj. pomorskiego znajdziemy w “Informacjach regionalnych” (link TUTAJ).

W przypadku wystąpienia sytuacji smogowej i przekroczenia poziomu informowania dla pyłu PM 10 w powietrzu (100 µg/m3), w celu zmniejszenia narażenia na wysokie stężenia zanieczyszczeń w powietrzu, małym dzieciom, kobietom w ciąży, osobom starszym oraz osobom z chorobami serca lub układu oddechowego, zaleca się ograniczenie przebywania poza budynkami. Dorosłym bez kłopotów ze zdrowiem zaleca się powstrzymanie się od aktywności fizycznej na otwartym powietrzu.

W przypadku wystąpienia przekroczenia poziomu alarmowego dla pyłu PM 10 (150 µg/m3), ze względu na bardzo wysokie stężenia zanieczyszczeń w powietrzu, zaleca się ograniczenie przebywania poza budynkami do niezbędnego minimum.

Indeks jakości powietrza

W Polsce obowiązuje indeks jakości powietrza, służący do informowania opinii publicznej o tym, jak zanieczyszczone jest obecnie powietrze lub jak prognozowane jest jego zanieczyszczenie. W oparciu o wyznaczone w nim zakresy norm stężeń poszczególnych substancji określana jest jakość powietrza ze szczególnym uwzględnieniem informacji zdrowotnych.

https://powietrze.gios.gov.pl/

Jakość powietrza a zdrowie

Różne poziomy zanieczyszczeń mają różny wpływ na zdrowie każdego z nas, a szczególnie osób należących do poszczególnych grup ryzyka (dzieci, kobiet w ciąży, osób przewlekle chorych i seniorów). W związku z powyższym dla każdej z klas indeksu określono możliwe skutki zdrowotne przebywania w takich warunkach oraz wskazówki, pozwalające ograniczyć niekorzystne oddziaływanie zanieczyszczeń na nasz organizm.

Jakość Powietrza Bardzo Dobra
Znaczenie dla zdrowia
Jakość powietrza na tym poziomie jest idealna dla zdrowia. Warunki są idealne dla aktywności na zewnątrz, a zanieczyszczenie powietrza nie stanowi żadnego zagrożenia. To najlepszy czas na spacery i ruch! Korzystajmy z tych okienek pogodowych jak najczęściej 🙂

Jakość Powietrza Dobra
Znaczenie dla zdrowia
Jakość powietrza jest zadowalająca, a zanieczyszczenie powietrza powoduje brak lub niskie ryzyko zagrożenia dla zdrowia. Minimalne skutki mogą odczuwać: dzieci, seniorzy, osoby z chorobami serca lub dróg oddechowych. Dla zdrowych osób przebywanie na wolnym powietrzu i wykonywanie różnych aktywności może odbywać się bez ograniczeń. Jeśli zatem nie jesteśmy w tej grupie nie ograniczajmy się i korzystajmy z ruchu, niezależnie od pory roku!

Jakość Powietrza Umiarkowana
Znaczenie dla zdrowia
W tej kategorii powietrze jest akceptowalne, lecz może stanowić zagrożenie dla zdrowia osób znajdujących się w grupach podwyższonego ryzyka tj. osób chorych, osób starszych, kobiet w ciąży oraz małych dzieci. Warunki umiarkowane do aktywności na wolnym powietrzu. Do biegania niekoniecznie dobre, tym bardziej, że biegając inhalujemy więcej powietrza i tym samym zanieczyszczeń!

Jakość Powietrza Dostateczna
Znaczenie dla zdrowia
W tym przypadku sprawdza się doskonale stwierdzenie “dostateczny nie znaczy bezpieczny”! Na tym poziomie jakości powietrza zaleca się ograniczanie aktywności na zewnątrz, szczególnie dla osób w grupie ryzyka. Zanieczyszczenie powietrza stanowi zagrożenie dla zdrowia (zwłaszcza dla osób chorych, starszych, kobiet w ciąży oraz małych dzieci) oraz może mieć negatywne skutki zdrowotne. Należy rozważyć ograniczenie (skrócenie lub rozłożenie w czasie) aktywności na wolnym powietrzu, szczególnie jeśli ta aktywność wymaga długotrwałego lub wzmożonego wysiłku fizycznego. Kaszel, podrażnienia oczu, nosa czy skóry to skutki, które mogą wystąpić w krótkim czasie po zetknięciu się z zanieczyszczonym powietrzem. Pamiętajmy, że długofalowe oddziaływanie nie będzie dla nas zauważalne i odczujemy je dopiero po pewnym czasie np. w postaci zaostrzenia choroby przewlekłej np. astmy czy POChP.

Jakość Powietrza Zła
Znaczenie dla zdrowia
Zła jakość powietrza jest jednoznaczna z koniecznością braku aktywności na zewnątrz. Osoby znajdujące się w grupie podwyższonego ryzyka, w tym dzieci, osoby starsze oraz osoby z chorobami serca lub dróg oddechowych powinny unikać przebywania na zewnątrz. Pozostałe osoby powinny ograniczyć przebywanie na zewnątrz do niezbędnego minimum. Zdecydowanie zaleca się wykluczenie aktywności na zewnątrz (szczególnie wymagającej długotrwałego lub wzmożonego wysiłku fizycznego) w związku z bezpośrednim ryzykiem wystąpienie ewentualnych konsekwencji zdrowotnych związanych z działaniem zanieczyszczonego powietrza.

Jakość Powietrza Bardzo Zła
Znaczenie dla zdrowia
W tej kategorii jakości powietrza jest bardzo zła i ma negatywny wpływ na zdrowie każdego z nas. Osoby chore, starsze, kobiety w ciąży oraz małe dzieci powinny bezwzględnie unikać przebywania na wolnym powietrzu. Pozostali powinni ograniczyć przebywanie na wolnym powietrzu do niezbędnego minimum. Wszelkie aktywności fizyczne na zewnątrz są odradzane. Długotrwała ekspozycja na działanie substancji znajdujących się w powietrzu zwiększa ryzyko wystąpienia zmian m.in. w układzie oddechowym, naczyniowo-sercowym oraz odpornościowym.

Co zrobić? Jak się chronić przed smogiem?

Oprócz uświadamiania i nagłaśniania tematu, w ramach swojej codziennej aktywności można zastosować metody, dzięki którym zminimalizujemy ryzyko ekspozycji na zanieczyszczenia powietrza.

  1. Monitoruj jakość powietrza w swojej okolicy. 
  2. Podczas smogu nie otwieraj okien, nie wietrz mieszkania. Zwłaszcza od około godziny 17, kiedy ludzie wracają z pracy i zaczynają palić w piecach. Wtedy powietrze jest najbardziej zanieczyszczone. Jeśli nie musisz, nie wychodź z domu. Podczas alarmów smogowych z domów nie powinny wychodzić dzieci i osoby starsze, zwłaszcza z chorobami układu oddechowego i krążenia. W skrajnych sytuacjach dobrze korzystać z masek, ale powinny to być maski dobrze przylegające do twarzy z odpowiedni filtrem i certyfikatem.
    Filtry do maski antysmogowej dzielą się na węglowe (zatrzymują aż 99,9% cząsteczek pyłów, w tym PM 2,5 i PM 10) i HEPA (zatrzymują min. 97%). Niektóre maski posiadają filtry mieszane, będące połączeniem obu wyżej wymienionych.
  3. Unikaj aktywności na powietrzu w godzinach popołudniowo-wieczornych. Zawsze przed treningiem sprawdź jakość powietrza.
  4. Szkoły i przedszkola powinny pilnować komunikatów o stanie powietrza i jeżeli jest złe, dzieciom nie wolno wychodzić na spacery lub boisko (biegając inhalują więcej zanieczyszczonego powietrza).
  5. W rejonach, które mają nieustający problem ze smogiem, można zainwestować w domowe oczyszczacze powietrza. Muszą mieć one jednak filtry: HEPA i węglowy.
  6. Zwracaj uwagę na to, czym palisz w piecu! Śmieci lub złej jakości węgiel spalane w starym piecu zanieczyszczają powietrze i trują nie tylko palącego, ale również jego rodzinę i sąsiadów.

Zachęcamy – zobacz, co wisi w powietrzu …

… i śledź ten smog, nie tylko od święta. Zapraszamy do regularnego odwiedzania naszej strony i mediów społecznościowych oraz udostępniania „Smogowego Kalendarza Adwentowego”. To nie tylko sposób na przekazanie wiedzy, ale także świadome działania na rzecz poprawy jakości powietrza. Razem zadbajmy o czyste powietrze! Dla wszystkich!

 

Źródła:

https://powietrze.gios.gov.pl
www.polskialarmsmogowy.pl
https://looko2.com
www.powietrze.uni.wroc.pl
https://www.eea.europa.eu
https://www.teraz-srodowisko.pl