Uchwały antysmogowe – ich genezę, zakres przyjętych rozwiązań oraz cel można określić dwoma słowami „jakość powietrza”.
Wdech, wydech i jeszcze raz wdech – z każdym takim cyklem do organizmu dostają się różne związki chemiczne i pyły. Im gorsza jakość powietrza, tym więcej szkodliwych substancji ma bezpośredni i pośredni wpływ na nasze zdrowie i życie. Zanieczyszczone powietrze to zanieczyszczone wody, lasy, pola uprawne i w efekcie to, co konsumujemy. Rozwiązaniem nie jest zamknięcie okna, brak aktywności i czekanie na koniec sezonu grzewczego lub silny wiatr. Rozwiązanie to działanie – i taki jest cel wprowadzenia uchwał antysmogowych.
Jakość powietrza w woj. pomorskim –
o czym mówimy, skąd to wiemy, do czego dążymy
Oceny jakości powietrza dokonuje Główny Inspektorat Ochrony Środowiska (GIOŚ) m.in. na podstawie danych z monitoringu powietrza atmosferycznego realizowanego w ramach sieci Państwowego Monitoringu Środowiska). Dodatkowo bierze się pod uwagę badania Agencji Regionalnego Monitoringu Atmosfery Aglomeracji Gdańskiej i Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej.
Pomiary prowadzone są na terenie aglomeracji trójmiejskiej oraz w wybranych miejscowościach województwa pomorskiego. Sieć monitoringu składa się ze stacji automatycznych i manualnych.
Lista zanieczyszczeń, jakie uwzględnia się w ocenie dokonywanej pod kątem spełnienia kryteriów określonych w celu ochrony zdrowia ludzi, obejmuje 12 substancji:
- dwutlenek siarki SO2,
- dwutlenek azotu NO2,
- tlenek węgla CO,
- benzen C6H6,
- ozon O3,
- pył PM10,
- pył PM2,5
- ołów Pb w PM10,
- arsen As w PM10
- kadm Cd w PM10,
- nikiel Ni w PM10,
- benzo(a)piren B(a)P w PM10.
W ocenach dokonywanych pod kątem spełnienia kryteriów odniesionych do ochrony roślin uwzględnia się 3 substancje:
- dwutlenek siarki SO2,
- tlenki azotu NOx,
- ozon O3.
Stacja pomiarowa dla powiatu wejherowskiego, z której wyniki z 2018 r. zostały wykorzystane w ocenie rocznej GIOŚ, znajdowała się na pl. Jakuba Wejhera 8 (WIOŚ Wejherowo-Jakub Wejhera, kod stacji – PmWejhPlWejh, stacja tła miejskiego, typ manualny). Na dzień dzisiejszy stacja nie funkcjonuje. Jednak biorąc pod uwagę zasięg działania naszego Stowarzyszenia logicznym jest, że w opracowaniu odnosić się będziemy głównie do danych dotyczących powiatu wejherowskiego zawartych w przedmiotowym opracowaniu.
Dzięki regularnym pomiarom możliwe jest uzyskanie informacji o stężeniach zanieczyszczeń, określenie przyczyn występowania stężeń przekraczających dopuszczalne normy, wskazanie źródeł emisji oraz podjęcie i prowadzenie określonych działań na rzecz utrzymania lub poprawy jakości powietrza w danej strefie (w tym opracowywania programów ochrony powietrza – POP).
Po przeglądzie i analizie danych monitoringowych ze stacji pomiarowych w województwie pomorskim w 2018 roku odnotowano przekroczenia poziomów substancji w powietrzu w aglomeracji trójmiejskiej i w strefie pomorskiej. Tym samym zaliczone zostały one do gorszej klasy jakości (klasa C – poziom stężeń zanieczyszczenia jest powyżej poziomu dopuszczalnego).
Wg „Rocznej oceny jakości powietrza w województwie pomorskim za rok 2018” stale notuje się przekroczenia w zakresie stężeń 24-godzinnych w zakresie pyłu PM10 oraz średniorocznego poziomu benzo(a)pirenu. Zagrożone jest także dotrzymanie wymaganego od 2020 roku średniorocznego poziomu zanieczyszczenia pyłem PM2,5.
Czym są pyły zawieszone PM10 i PM 2.5 oraz benzo(a)piren? Jaki jest ich wpływ na zdrowie i życie? czytaj tutaj.
Przekroczenia w zakresie pyłu PM10 odnotowano na większej liczbie stacji niż w roku 2017. Niezadowalająca sytuacja w zakresie tego zanieczyszczenia utrzymuje się od początku prowadzenia pomiarów. Największe stężenia dla strefy pomorskiej zostały zanotowane na stacjach w Kościerzynie, Lęborku oraz Wejherowie, gdzie przekraczały poziom dopuszczalny.
Ocena stanu powietrza w zakresie zawartości pyłu PM10 w latach 2016-2018 mierzona przez stację zlokalizowaną w Wejherowie każdorazowo określana była jako „zła”.
W 2018 roku, podobnie jak w poprzednich latach, na trzech stacjach, na których prowadzone były pomiary stężenia benzo(a)pirenu doszło do przekroczenia średniorocznego poziomu docelowego.
Przekroczenia dla poziomu docelowego benzo(a)pirenu zostały odnotowane w obu strefach naszego województwa, przez co obie uzyskały klasę C, opartą na ocenie z uzyskanych pomiarów. Największe przekroczenie odnotowano na stacji w Kościerzynie – 700% normy oraz na stacji w Wejherowie 500% normy.
Ocena stanu czystości powietrza benzo(a)pirenem w pyle PM10 w latach 2016-2018 mierzona przez stację zlokalizowaną w Wejherowie każdorazowo określana była jako „zła”.
Jakie są poziomy dopuszczalne?
Poziom dopuszczalny dla stężenia średniodobowego dla pyłu PM10 wynosi 50 µg/m3 i może być przekraczany nie więcej niż 35 dni w ciągu roku.
Poziom dopuszczalny dla stężenia średniorocznego dla pyłu PM 2,5 wynosi 25 µg/m3.
Dopuszczalny średnioroczny poziom benzo(a)pirenu to 1 ng/m3.
Co wpływa na jakość powietrza w woj. pomorskim?
Jakość powietrza na terenie województwa pomorskiego kształtowana jest przez szereg czynników, z czego najistotniejsze to:
- wielkości emisji ze źródeł zlokalizowanych na tym terenie
- warunki meteorologiczne panujące w danym roku
- napływ zanieczyszczeń spoza województwa (również transgraniczny)
W strefie pomorskiej sektory, które mają największy udział w emisji określone zostały przez Instytut Ochrony Środowiska. Jeśli chodzi o wielkość i rozkład emisji pyłu zawieszonego PM10 i benzo(a)pirenu w 2018 r. najwięcej zanieczyszczeń emitowało mieszkalnictwo i usługi. Odpowiedzialne jest ono za 70% zanieczyszczeń pyłem PM10 i ok 93% benzo(a)pirenem.
Wg GIOŚ główną przyczyną przekroczeń poziomu zanieczyszczeń w powiecie wejherowskim oddziaływanie emisji związanych z indywidualnym ogrzewaniem budynków.
Co nam to mówi? Od naszych działań zależy jakość powietrza, którym oddychamy. Dzięki odpowiedzialnemu i świadomemu podejściu do ochrony środowiska możemy podejmować działania zmierzające do redukcji emisji poszczególnych zanieczyszczeń. By miało to realny skutek powinno się to robić kompleksowo – od poziomu europejskiego przez krajowy aż po lokalny (gminy). Część rozwiązań ma charakter strategii i polityk. Natomiast te realizowane na poziomie lokalnym faktycznie wpływają bezpośrednio na jakość powietrza w strefie czy województwie.
Jakie działania podjęto w zakresie poprawy jakości powietrza
w woj. pomorskim?
We wrześniu 2020 r. Sejmik Województwa Pomorskiego opracował i przyjął w drodze uchwał programy ochrony powietrza dla strefy pomorskiej (w skrócie POP). Opisano w nich działania, które należy podjąć, by sytuacja uległa poprawie.
Plan działań w celu poprawy jakości powietrza na poziomie wojewódzkim i lokalnym zakłada m.in.
- Podniesienie zagadnienia poprawy jakości powietrza poprzez skonsolidowanie działań na szczeblu wojewódzkim i lokalnym
- Stworzenie ram prawnych sprzyjających realizacji efektywnych działań mających na celu poprawę jakości powietrza
- Włączenie społeczeństwa w działania na rzecz poprawy jakości powietrza
- Rozwój i upowszechnienie technologii sprzyjających poprawie jakości powietrza
- Rozwój mechanizmów kontrolowania źródeł niskiej emisji sprzyjających poprawie jakości powietrza
- Upowszechnianie mechanizmów finansowych sprzyjających poprawie jakości powietrza
Termin jego realizacji ustalono do września 2026 r., a wójtowie, burmistrzowie, prezydenci miast, starostowie zostali zobowiązani do przekazywania informacji o realizacji działań naprawczych.
Kolejnym krokiem w działaniach na rzecz poprawy jakości powietrza było uchwalenie przez Sejmik Województwa Pomorskiego uchwał antysmogowych w sprawie wprowadzenia ograniczeń i zakazów w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw. Dokumenty te stanowią akt prawa miejscowego, a ich głównym celem jest ograniczenie emisji zanieczyszczeń do powietrza, a w konsekwencji poprawa jakości powietrza oraz warunków życia mieszkańców poprzez wyeliminowanie bądź ograniczenie użytkowania określonych instalacji oraz paliw.
Uchwały antysmogowe obowiązują w całym regionie. Ze względu na rozkład przestrzenny zanieczyszczeń powietrza oraz specyficzne uwarunkowania regionu zostały przyjęte uchwały antysmogowe dla trzech obszarów:
Uchwała nr 236/XIX/20 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 24. lutego 2020 dotyczy miasta Sopot.
Uchwała nr 309/XXIV/20 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 28. września 2020 dotyczy wszystkich miast województwa pomorskiego – z pominięciem Sopotu.
Uchwała nr 310/XXIV/20 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 28. września 2020 dotyczy obszarów wiejskich województwa pomorskiego.
Podstawą prawną do sporządzenia uchwał w sprawie ograniczeń i zakazów w zakresie eksploatacji instalacji w których następuje spalanie paliw, w celu zapobiegania negatywnemu oddziaływaniu na zdrowie, ludzi lub środowisko jest art. 96 ust. 1 Ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 roku (Dz.U. 2020 poz. 1219 z późn. zm.).
Szczegółowy zakres uchwał opisany zostanie w kolejnej części opracowania.