Uchwały antysmogowe – ich genezę, zakres przyjętych rozwiązań oraz cel można określić dwoma słowami „jakość powietrza”.

Wdech, wydech i jeszcze raz wdech – z każdym takim cyklem do organizmu dostają się różne związki chemiczne i pyły. Im gorsza jakość powietrza, tym więcej szkodliwych substancji ma bezpośredni i pośredni wpływ na nasze zdrowie i życie. Zanieczyszczone powietrze to zanieczyszczone wody, lasy, pola uprawne i w efekcie to, co konsumujemy. Rozwiązaniem nie jest zamknięcie okna, brak aktywności i czekanie na koniec sezonu grzewczego lub silny wiatr. Rozwiązanie to działanie – i taki jest cel wprowadzenia uchwał antysmogowych.

Jakość powietrza w woj. pomorskim –
o czym mówimy, skąd to wiemy, do czego
dążymy

Oceny jakości powietrza dokonuje Główny Inspektorat Ochrony Środowiska (GIOŚ) m.in. na podstawie danych z monitoringu powietrza atmosferycznego realizowanego w ramach sieci Państwowego Monitoringu Środowiska). Dodatkowo bierze się pod uwagę badania Agencji Regionalnego Monitoringu Atmosfery Aglomeracji Gdańskiej i Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej.

Pomiary prowadzone są na terenie aglomeracji trójmiejskiej oraz w wybranych miejscowościach województwa pomorskiego. Sieć monitoringu składa się ze stacji automatycznych i manualnych.

Lista zanieczyszczeń, jakie uwzględnia się w ocenie dokonywanej pod kątem spełnienia kryteriów określonych w celu ochrony zdrowia ludzi, obejmuje 12 substancji:

  • dwutlenek siarki SO2,
  • dwutlenek azotu NO2,
  • tlenek węgla CO,
  • benzen C6H6,
  • ozon O3,
  • pył PM10,
  • pył PM2,5
  • ołów Pb w PM10,
  • arsen As w PM10
  • kadm Cd w PM10,
  • nikiel Ni w PM10,
  • benzo(a)piren B(a)P w PM10.

W ocenach dokonywanych pod kątem spełnienia kryteriów odniesionych do ochrony roślin uwzględnia się 3 substancje:

  • dwutlenek siarki SO2,
  • tlenki azotu NOx,
  • ozon O3.

Stacja pomiarowa dla powiatu wejherowskiego, z której wyniki z 2018 r. zostały wykorzystane w ocenie rocznej GIOŚ, znajdowała się na pl. Jakuba Wejhera 8 (WIOŚ Wejherowo-Jakub Wejhera, kod stacji – PmWejhPlWejh, stacja tła miejskiego, typ manualny). Na dzień dzisiejszy stacja nie funkcjonuje. Jednak biorąc pod uwagę zasięg działania naszego Stowarzyszenia logicznym jest, że w opracowaniu odnosić się będziemy głównie do danych dotyczących powiatu wejherowskiego zawartych w przedmiotowym opracowaniu.

Dzięki regularnym pomiarom możliwe jest uzyskanie informacji o stężeniach zanieczyszczeń, określenie przyczyn występowania stężeń przekraczających dopuszczalne normy, wskazanie źródeł emisji oraz podjęcie i prowadzenie określonych działań na rzecz utrzymania lub poprawy jakości powietrza w danej strefie (w tym opracowywania programów ochrony powietrza – POP).

Po przeglądzie i analizie danych monitoringowych ze stacji pomiarowych w województwie pomorskim w 2018 roku odnotowano przekroczenia poziomów substancji w powietrzu w aglomeracji trójmiejskiej i w strefie pomorskiej. Tym samym zaliczone zostały one do gorszej klasy jakości (klasa C – poziom stężeń zanieczyszczenia jest powyżej poziomu dopuszczalnego).

Wg „Rocznej oceny jakości powietrza w województwie pomorskim za rok 2018” stale notuje się przekroczenia w zakresie stężeń 24-godzinnych w zakresie pyłu PM10 oraz średniorocznego poziomu benzo(a)pirenu. Zagrożone jest także dotrzymanie wymaganego od 2020 roku średniorocznego poziomu zanieczyszczenia pyłem PM2,5.

Czym są pyły zawieszone PM10 i PM 2.5 oraz benzo(a)piren? Jaki jest ich wpływ na zdrowie i życie? czytaj tutaj.

Przekroczenia w zakresie pyłu PM10 odnotowano na większej liczbie stacji niż w roku 2017. Niezadowalająca  sytuacja  w  zakresie  tego  zanieczyszczenia  utrzymuje  się  od początku prowadzenia pomiarów. Największe stężenia dla strefy pomorskiej zostały zanotowane na stacjach w Kościerzynie, Lęborku oraz Wejherowie, gdzie przekraczały poziom dopuszczalny.

Ocena stanu powietrza w zakresie zawartości pyłu PM10 w latach 2016-2018 mierzona przez stację zlokalizowaną w Wejherowie każdorazowo określana była jako „zła”.

W 2018 roku, podobnie jak w poprzednich latach, na trzech stacjach, na których prowadzone były pomiary stężenia benzo(a)pirenu doszło do przekroczenia średniorocznego poziomu docelowego.

Przekroczenia dla poziomu docelowego benzo(a)pirenu zostały odnotowane w obu strefach naszego województwa, przez co obie uzyskały klasę C, opartą na ocenie z uzyskanych pomiarów. Największe przekroczenie odnotowano na stacji w Kościerzynie – 700% normy oraz na stacji w Wejherowie 500% normy.

Ocena stanu czystości powietrza benzo(a)pirenem w pyle PM10 w latach 2016-2018 mierzona przez stację zlokalizowaną w Wejherowie każdorazowo określana była jako „zła”.

Jakie są poziomy dopuszczalne?

Poziom dopuszczalny dla stężenia średniodobowego dla pyłu PM10 wynosi 50 µg/m3 i może być przekraczany nie więcej niż 35 dni w ciągu roku.

Poziom dopuszczalny dla stężenia średniorocznego dla pyłu PM 2,5 wynosi 25 µg/m3.

Dopuszczalny średnioroczny poziom benzo(a)pirenu to 1 ng/m3.

Co wpływa na jakość powietrza w woj. pomorskim?

Jakość powietrza na terenie województwa pomorskiego kształtowana jest przez szereg czynników, z czego najistotniejsze to:

  • wielkości emisji ze źródeł zlokalizowanych na tym terenie
  • warunki meteorologiczne panujące w danym roku
  • napływ zanieczyszczeń spoza województwa (również transgraniczny)

W strefie pomorskiej sektory, które mają największy udział w emisji określone zostały przez Instytut Ochrony Środowiska. Jeśli chodzi o wielkość i rozkład emisji pyłu zawieszonego PM10 i benzo(a)pirenu w 2018 r. najwięcej zanieczyszczeń emitowało mieszkalnictwo i usługi. Odpowiedzialne jest ono za 70% zanieczyszczeń pyłem PM10 i ok 93% benzo(a)pirenem.

Wg GIOŚ główną przyczyną przekroczeń poziomu zanieczyszczeń w powiecie wejherowskim oddziaływanie emisji związanych z indywidualnym ogrzewaniem budynków.

Co nam to mówi? Od naszych działań zależy jakość powietrza, którym oddychamy. Dzięki odpowiedzialnemu i świadomemu podejściu do ochrony środowiska możemy podejmować działania zmierzające do redukcji emisji poszczególnych zanieczyszczeń. By miało to realny skutek powinno się to robić kompleksowo – od poziomu europejskiego przez krajowy aż po lokalny (gminy). Część rozwiązań ma charakter strategii i polityk. Natomiast te realizowane na poziomie lokalnym faktycznie wpływają bezpośrednio na jakość powietrza w strefie czy województwie.

Jakie działania podjęto w zakresie poprawy jakości powietrza
w woj. pomorskim?

We wrześniu 2020 r. Sejmik Województwa Pomorskiego opracował i przyjął w drodze uchwał programy ochrony powietrza dla strefy pomorskiej (w skrócie POP). Opisano w nich działania, które należy podjąć, by sytuacja uległa poprawie.

Plan działań w celu poprawy jakości powietrza na poziomie wojewódzkim i lokalnym zakłada m.in.

  1. Podniesienie zagadnienia poprawy jakości powietrza poprzez skonsolidowanie działań na szczeblu wojewódzkim i lokalnym
  2. Stworzenie ram prawnych sprzyjających realizacji efektywnych działań mających na celu poprawę jakości powietrza
  3. Włączenie społeczeństwa w działania na rzecz poprawy jakości powietrza
  4. Rozwój i upowszechnienie technologii sprzyjających poprawie jakości powietrza
  5. Rozwój mechanizmów kontrolowania źródeł niskiej emisji sprzyjających poprawie jakości powietrza
  6. Upowszechnianie mechanizmów finansowych sprzyjających poprawie jakości powietrza

Termin jego realizacji ustalono do września 2026 r., a wójtowie, burmistrzowie, prezydenci miast, starostowie zostali zobowiązani do przekazywania informacji o realizacji działań naprawczych.

Kolejnym krokiem w działaniach na rzecz poprawy jakości powietrza było uchwalenie przez Sejmik Województwa Pomorskiego uchwał antysmogowych w sprawie wprowadzenia ograniczeń i zakazów w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw. Dokumenty te stanowią akt prawa miejscowego, a ich głównym celem jest ograniczenie emisji zanieczyszczeń do powietrza, a w konsekwencji poprawa jakości powietrza oraz warunków życia mieszkańców poprzez wyeliminowanie bądź ograniczenie użytkowania określonych instalacji oraz paliw.

Uchwały antysmogowe obowiązują w całym regionie. Ze względu na rozkład przestrzenny zanieczyszczeń powietrza oraz specyficzne uwarunkowania regionu zostały przyjęte uchwały antysmogowe dla trzech obszarów:

Uchwała nr 236/XIX/20 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 24. lutego 2020 dotyczy miasta Sopot.

Uchwała nr 309/XXIV/20 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 28. września 2020 dotyczy wszystkich miast województwa pomorskiego – z pominięciem Sopotu.

Uchwała nr 310/XXIV/20 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 28. września 2020 dotyczy obszarów wiejskich województwa pomorskiego.

Podstawą prawną do sporządzenia uchwał w sprawie ograniczeń i zakazów w zakresie eksploatacji instalacji w których następuje spalanie paliw, w celu zapobiegania negatywnemu oddziaływaniu na zdrowie, ludzi lub środowisko jest art. 96 ust. 1 Ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 roku (Dz.U. 2020 poz. 1219 z późn. zm.).

Szczegółowy zakres uchwał opisany zostanie w kolejnej części opracowania.