Jak bardzo powietrze, którym oddychamy każdego dnia, może wpływać na nasze zdrowie? Najnowsza roczna ocena jakości powietrza w województwie pomorskim z 2022 roku rzuca światło na poważne problemy zanieczyszczenia powietrza w regionie. Głównym bohaterem niepokojących wyników jest benzo(a)piren – składnik smogu, który szczególnie w strefie pomorskiej przekroczył poziom docelowy, wprowadzając strefę w klasę C.
W artykule przyglądamy się bliżej tym wynikom, skupiając swoją uwagę głównie na poziomach pyłów zawieszonych PM2,5 i PM10, metalach ciężkich oraz wielopierścieniowych węglowodorach aromatycznych obecnych w tych pyłach.
Wyniki oceny jakości powietrza
Wyniki rocznej oceny jakości powietrza za 2022 rok wskazują na brak przekroczeń dopuszczalnych poziomów dla: dwutlenku siarki (SO2), dwutlenku azotu (NO2), tlenku węgla (CO), benzen (C6H6) oraz ozonu (O3) w województwie pomorskim. Wszystkie strefy zostały zaklasyfikowane do klasy A, co świadczy o stosunkowo dobrej jakości powietrza.
Metale ciężkie w pyle zawieszonym PM10
Ołów (Pb)
W 2022 roku stężenia ołowiu w pyle zawieszonym PM10 na obu monitorowanych stanowiskach (Chojnice i Gdańsk) były zgodne z normami, utrzymując się na bardzo niskich poziomach w odniesieniu do poziomu dopuszczalnego 0,5 µg/m3. Jest to pozytywny wynik, świadczący o skutecznej kontroli tego zanieczyszczenia.
Arsen (As)
Poziom docelowy dla arsenu wynoszący 6 ng/m3 został dotrzymany w całym województwie pomorskim, co skutkowało klasyfikacją obu stref do klasy A.
Kadm (Cd)
Podobnie jak w przypadku arsenu, poziom docelowy kadmu (5 ng/m3) został dotrzymany na całym obszarze województwa, co również zaowocowało klasyfikacją do klasy A.
Nikiel (Ni)
Stężenia niklu w pyle zawieszonym PM10 również nie przekroczyły norm (poziom docelowy 20 ng/m3), utrzymując obie strefy w klasie A.
Wnioski z monitorowania zanieczyszczenia pyłami zawieszonymi PM10 i PM2,5
Pył zawieszony PM10
Pomiary pyłu PM10 na 13 stanowiskach pomiarowych (6 w aglomeracji trójmiejskiej, 7 w strefie pomorskiej) wykazały, że w 2022 roku nie odnotowano przekroczenia dopuszczalnych poziomów stężeń tego zanieczyszczenia. Osiągnięto klasę A zarówno dla średniodobowych, jak i średniorocznych stężeń.
Ostatnie przekroczenia dla aglomeracji trójmiejskiej datowane są na 2017 rok, a w strefie pomorskiej już czwarty rok z rzędu utrzymuje się pozytywna tendencja bez przekroczeń.
Najwięcej dni z przekroczeniami zanotowano na stacji w Wejherowie (28 dni, przy dopuszczalnych 35). Najwyższe stężenia średnioroczne PM10 odnotowano w Kościerzynie i Lęborku (23 µg/m3). Ogólnie, rok 2022 charakteryzował się nieznacznie niższymi stężeniami PM10 niż rok 2021.
W ciągu ostatnich 10 lat średnioroczne stężenia PM10 utrzymywały się na stabilnym poziomie, mieszcząc się w zakresie od 16 do 23 µg/m3 przy dopuszczalnej wartości 40 µg/m3.
Najwyższe 36-godzinne maksymalne stężenia PM10 zaobserwowano w Wejherowie, Redzie, Tczewie i Kwidzynie, w przedziale 45 – 50 µg/m3.
Pył zawieszony PM2,5
Średnioroczny poziom dopuszczalny dla pyłu PM2,5 wynosi 20 µg/m3 (II faza od 2020 roku). W 2022 roku na 9 stanowiskach miejskich nie odnotowano przekroczeń tego poziomu, co skutkowało zaklasyfikowaniem obu stref do klasy A1.
Uwzględniając poprzedni poziom dopuszczalny PM2,5 (25 µg/m3, obowiązujący do 2020 roku), również w tym przypadku obie strefy uzyskały klasyfikację A.
Szacowanie wartości średniorocznych PM2,5 na podstawie modelowania wykazało, że stężenia na terenie województwa pomorskiego mieszczą się w przedziale od 5 do 20 µg/m3. Najwyższe stężenia obserwowano w miastach takich jak Wejherowo, Lębork, Kościerzyna, Malbork i Chojnice.
Benzo(a)piren w pyle zawieszonym PM10
W 2022 roku odnotowano przekroczenia poziomu docelowego 1 ng/m3 dla benzo(a)pirenu na wszystkich stanowiskach pomiarowych w strefie pomorskiej, co skutkowało klasyfikacją tej strefy do klasy C. Jest to niepokojący sygnał wskazujący na istotne problemy z jakością powietrza w tej części województwa.
Dla strefy aglomeracji trójmiejskiej poziom docelowy dla benzo(a)pirenu jest dotrzymywany od 2019 roku, co wskazuje na skuteczność podejmowanych działań ochronnych w tej strefie.
Na stacji w Lęborku zaobserwowano wzrost stężeń średniorocznych benzo(a)pirenu oraz tendencję wzrostową w ostatnich 3 latach. W Kościerzynie, mimo historycznego spadku stężeń od 2019 roku, utrzymują się one na poziomie około 4 ng/m3.
Najwyższe wartości stężeń benzo(a)pirenu odnotowano w miastach Wejherowo, Lębork, Kościerzyna i Chojnice, co pokrywa się z wynikami pomiarów na stacjach pomiarowych.
Obszar przekroczeń i ludność narażona na ponadnormatywne stężenia benzo(a)pirenu są mniejsze niż w 2021 roku, co może świadczyć o pewnej poprawie, lecz nadal pozostaje problemem do rozwiązania.
Ogólne wnioski
Zarówno dla PM10, jak i PM2,5 województwo pomorskie wykazuje poprawę jakości powietrza i utrzymanie stężeń poniżej dopuszczalnych norm. Jest to wynik efektywnego monitoringu i podejmowanych działań ochronnych.
Lokalizacje punktów pomiarowych są kluczowe do identyfikowania obszarów z potencjalnie wyższymi stężeniami pyłów, co pozwala na skoncentrowanie działań ochronnych i informacyjnych w tych rejonach.
Utrzymująca się tendencja poprawy jakości powietrza nie zmniejsza potrzeby ciągłego monitoringu i reagowania na zmiany w profilu emisji zanieczyszczeń, szczególnie w kontekście dynamicznie zmieniających się warunków środowiskowych i urbanistycznych.
Istotne jest podnoszenie świadomości publicznej na temat źródeł zanieczyszczeń i ich wpływu na zdrowie, co może przyczynić się do dalszej poprawy jakości powietrza, zwłaszcza w kontekście emisji komunalnych i transportowych.
Sytuacja benzo(a)pirenu w strefie pomorskiej wymaga natychmiastowej uwagi i działań ochronnych, biorąc pod uwagę konsekwencje zdrowotne związane z tym zanieczyszczeniem.
Podsumowanie
W rocznej ocenie jakości powietrza w 2022 roku, przeprowadzonej na podstawie danych z Państwowego Monitoringu Środowiska oraz modelowania jakości powietrza, głównym problemem w województwie pomorskim były wysokie stężenia benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10, szczególnie w strefie pomorskiej, gdzie przekroczono poziom docelowy, co skutkowało przypisaniem klasy C dla tej strefy. W aglomeracji trójmiejskiej nie odnotowano przekroczenia norm dla benzo(a)pirenu.
W obu strefach stwierdzono przekroczenie poziomu celu długoterminowego ozonu pod kątem ochrony zdrowia ludzi, co zaowocowało klasyfikacją do klasy D2. W przypadku innych zanieczyszczeń, takich jak dwutlenek azotu, tlenek węgla, benzen, pył zawieszony PM10, PM2,5 oraz metale ciężkie w pyle zawieszonym PM10 (ołów, arsen, kadm i nikiel), stwierdzono, że stężenia pozostają poniżej poziomów dopuszczalnych/docelowych.
Wzrost stężeń ozonu w sezonie letnim był związany głównie z obecnością prekursorów ozonu i warunkami meteorologicznymi, ale poziom docelowy ozonu dla ochrony zdrowia ludzi nie został przekroczony. Jednak w obu strefach odnotowano przekroczenie poziomu celu długoterminowego dla ozonu.
W odniesieniu do kryterium ochrony roślin ocenie podlegała strefa pomorska – dla wszystkich analizowanych zanieczyszczeń strefa ta została zaliczona do klasy A. W przypadku oceny pod kątem poziomu celu długoterminowego dla ozonu strefa pomorska uzyskała klasę D2.
Opracowano na podstawie Rocznej oceny jakości powietrza w województwie pomorskim. Raport wojewódzki za rok 2022, GIOŚ
